مدیریت اقتصادی ایران

مدیریت اقتصادی ایران در شرایط فعلی نیازمند رویکردی چندبعدی، انعطاف‌پذیر و مبتنی بر واقعیت‌های داخلی و بین‌المللی است. با توجه به تحریم‌ها، محدودیت‌های منابع، نوسانات قیمت نفت، تورم بالا، بیکاری و چالش‌های ساختاری، می‌توان محورهای کلیدی زیر را پیشنهاد داد:

 

---

 

۱. اولویت‌بندی راهبردها در کوتاه‌مدت (ثبات‌بخشی)

 

· کنترل تورم:

  · تمرکز بر کاهش نقدینگی سرگردان از طریق اصلاح نظام یارانه‌ها (هدفمندی واقعی)، افزایش نرخ سود واقعی بانکی و کاهش کسری بودجه دولت.

  · مدیریت انتظارات تورمی با شفافیت سیاست‌ها و انضباط مالی.

· ثبات بازار ارز:

  · ایجاد مکانیزم شفاف عرضه ارز (مانند سامانه نیما) با کاهش فاصله نرخ رسمی و آزاد.

  · تشویق صادرات غیرنفتی و جذب ارز حاصل از آن.

· حمایت از تولید داخلی:

  · تأمین مواد اولیه و کالاهای اساسی با اولویت واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای.

  · تسهیل گردش مالی بنگاه‌ها با بازمهندسی تسهیلات بانکی.

· امنیت غذایی و کالاهای اساسی:

  · انبارسازی راهبردی و مدیریت واردات کالاهای ضروری.

  · افزایش بهره‌وری در کشاورزی و کاهش ضایعات.

 

---

 

۲. راهبردهای میان‌مدت (اصلاح ساختاری)

 

· اصلاح نظام مالیاتی:

  · گسترش پایه مالیاتی، مالیات بر عواید سرمایۀ (مانند مسکن) و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی.

· خصوصی‌سازی واقعی و بهبود فضای کسب‌وکار:

  · کاهش تصدی گری دولت، واگذاری بنگاه‌های زیان‌ده و ایجاد رقابت پذیری.

  · رفع موانع تولید (قانونی، مالیاتی، اداری).

· بازسازی بخش انرژی:

  · افزایش بازدهی پالایشگاه‌ها، توسعه میدان‌های گازی و کاهش مصرف داخلی با قیمت‌گذاری واقعی.

· تقویت دیپلماسی اقتصادی:

  · استفاده از روابط منطق‌ای (با چین، روسیه، همسایگان) برای کاهش فشار تحریم‌ها.

  · عضویت در پیمان‌های تجاری منطقه‌ای (مانند سازمان همکاری شانگهای).

 

---

 

۳. راهبردهای بلندمدت (تاب‌آوری و رشد پایدار)

 

· تنوع بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت:

  · توسعه صنایع با فناوری بالا (های‌تک)، گردشگری، ترانزیت و خدمات لجستیک.

· سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال و اقتصاد دانش‌بنیان:

  · حمایت از استارت‌آپ‌ها، نوآوری و اشتغال در حوزه فناوری اطلاعات.

· تحول در نظام آموزش و مهارت‌آموزی:

  · تطبیق curricula آموزشی با نیازهای بازار کار و توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای.

· حفاظت از محیط زیست و اقتصاد کم‌کربن:

  · سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع آب.

 

---

 

۴. مدیریت ریسک‌های کلان

 

· انباشت ذخایر ارزی و طلای راهبردی برای مقابله با شوک‌های خارجی.

· ایسانس‌های اجتماعی هدفمند برای جلوگیری از گسترش فقر (نقل و انتقالات نقدی به دهک‌های آسیب‌پذیر).

· مشارکت بخش خصوصی واقعی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و شفاف‌سازی آمارها.

 

---

 

۵. الزامات حکمرانی خوب

 

· شفافیت و مبارزه با فساد: ایجاد سامانه‌های نظارتی مستقل و تقویت حاکمیت قانون.

· هماهنگی بین نهادها: جلوگیری از سیاست‌های جزیره‌ای (بین بانک مرکزی، دولت، قوه قضائیه).

· افزایش انعطاف‌پذیری اقتصاد در برابر تحریم‌ها از طریق توسعه روابط غیردولتی (بخش خصوصی، تعاونی‌ها).

 

---

 

جمع‌بندی

 

مدیریت اقتصادی ایران نیازمند ترکیبی از ثبات‌بخش‌های کوتاه‌مدت، اصلاحات ساختاری میان‌مدت و تغییر الگوی رشد در بلندمدت است. موفقیت در گرو اراده سیاسی قوی، مشارکت نخبگان و اعتماد عمومی است. همچنین، باید از تجربیات کشورهای موفق در شرایط مشابه (مانند هند در دهه ۱۹۹۰ یا ویتنام) درس گرفت و متناسب با فرهنگ و ساختار داخلی به کار بست. در نهایت، عبور از شرایط دشوار فعلی مستلزم اتحاد ملی، برنامه‌ریزی منسجم و اجرای مستمر است.