اصطلاحات پزشکی اجتماعی و طب پیشگیری دکتر سیامک نوراللهی متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی

 

مهمترین اصطلاحات پزشکی اجتماعی و طب پیشگیری عبارتند از:

۱.پیشگیری: جلوگیری از به وجود آمدن بیماری قبل از وقوع آن و شامل کلیه اقداماتی است که از آنها برای قطع یا آهسته کردن سیر بیماری استفاده میشود.

۲.طب پیشگیری: هنر یا علم ارتقاء سلامت پیشگیری از بیماری ها محدود کردن ناتوانی و توانبخشی.

۳.پزشکی مدرن: تغییر تمرکز از درمان بیمار به پیشگیری از بیماریها و ارتقاء سلامت، کیفیت زندگی برای افراد و گروهها.

۴.پزشکی اجتماعی: مطالعه انسان به عنوان یک موجود اجتماعی در محیط کل او که بر سلامت جامعه بعنوان یک کل متمرکز است. در واقع پزشکی اجتماعی هنر و دانش استفاده از دانش و مهارت های فنی در ارائه خدمات درمانی به جامعه معین با همکاری حرفه های مرتبط و همچنین علوم انسانی و اجتماعی از یک سو و جامعه از سوی دیگر طراحی شده است.

۵.اپیدمیولوژی: عبارت است از مطالعه چگونگی توزیع و تعیین کننده های توزیع حالات یا وقایع مرتبط با سلامتی در جوامع مشخص و بهره گیری از این مطالعه برای کنترل مشکلات بهداشتی.

۶.آمار زیستی: کاربرد آمار در پزشکی را آمار زیستی می‌نامند آمار علمی است که مشخصات جامعه را از نظر کمی ولی با در نظر گرفتن کیفیت مشخص کننده های آن جامعه مورد بررسی قرار می دهد.

۷.جمعیت: به مجموعه افرادی که به یک گونه تعلق دارند و در مکان مشخصی زندگی می کنند جمعیت گفته می شود.

۸.ایمن سازی: پیشگیری از بروز بیماری‌های کشنده توسط واکسیناسیون به طور وسیع یکی از دستاوردهای بشر در قرن بیستم محسوب می‌گردد حذف بیماری آبله انسانی در سال ۱۹۷۶ در سراسر جهان و ریشه‌کنی کامل بیماری فلج اطفال و سرخک در آینده‌ای نزدیک از افتخارات بشر در مبارزه با بیماری‌ها است.

۹.سلامتی: از نظر سازمان بهداشت جهانیWHO، سلامتی وضعیت پویای رفاه کامل جسمی روانی اجتماعی و روحی و نه فقط فقدان بیماری

۱۰.تعریف  PHC: خدمات بهداشتی ضروری که بر پایه روش های عملی از نظر علمی معتبر و از نظر اجتماعی پذیرفتنی باشد با فناوری مناسب قابل دسترس همه افراد و خانواده ها باشد و با مشارکت کامل افراد و خانواده ها انجام شود.

۱۱.برنامه ریزی خدمات بهداشتی درمانی: برنامه ریزی یک روند بسیار سنجیده منظم و عینی برای سازماندهی و توزیع منابع با استفاده از اطلاعات مستند است.

۱۲.سلامت روان: بهداشت روان یعنی سازش با فشار های مکرر زندگی روزانه و سازگاری عبارت است از ایجاد تعادل و هماهنگی رفتار فرد با محیط به گونه ای که ضمن حفظ تعادل روانی یا در رابطه با تغییرات و دگرگونی های محیط خویش نیز به تطابقی موثر و سازنده دست یابد.

۱۳.اصلاح بخش سلامت: تغییر از نگرش درمانی به مراقبت های پیشگیری از مراقبت های بیمارستانی به مراقبت در جامعه از بهداشت فردی به بهداشت عمومی از بهداشت شهری به سلامت روستا و از برنامه‌های عمودی و غالباً سیار به برنامه‌های ادغام یافته که از طریق گسترش واحدهای مستقر عرضه می‌شود.

۱۴.مدیریت کیفیت فراگیر و ارتقاء مستمر کیفیت: این فلسفه تاکید دارد که هر چیزی که امروز به اندازه کافی خوب است ممکن است برای فردا به همان اندازه خوب نباشد بنابراین هدف باید بهبود و ارتقاء مداوم در سازمان باشد.

۱۵. نظام مراقبت و گزارش دهی: مراقبت عبارت است از گردآوری تجزیه و تحلیل تفسیر و انتشار به هنگام مستمر و منظم داده‌های مربوط به سلامتی می باشد.

۱۶.پیشگیری نخستین: موضوع آن جلوگیری از پیدایش و برقراری عوامل خطرزای بیماری است.

۱۷.پیشگیری اولیه: پیشگیری از بروز بیماری در اشخاص سالم توجه دارد.

۱۸.پیشگیری ثانویه: کشف به موقع و درمان بیماری ها قبل از ایجاد علائم و نشانه‌های واضح بالینی است.

۱۹.پیشگیری ثالثیه: کاهش ناتوانی حاصل از بیماری و کوشش هایی که برای بازگرداندن اعمال اعضا و دستگاه‌ها به حالت موثر به کار گرفته می شود.

۲۰.پزشکی جغرافیایی: علمی است که به شناخت عوامل طبیعی و اقلیمی موثر بر سلامت و بیماری انسان می پردازد.

۲۱.طب مسافرت: یکی از شاخه های تخصصی علم پزشکی است که به جنبه های تشخیصی پیشگیری و درمانی بیماری‌های مرتبط با مسافرت می پردازد.

۲۲.بیماریهای نوپدید: آن دسته از بیماری‌های عفونی هستند که بروز آنها طی سه دهه گذشته افزوده شده و یا در آینده ای نزدیک رو به افزایش خواهد گذاشت.

۲۳.بیماریهای بازپدید: آن دسته از بیماری‌های عفونی هستند که در مناطق تحت کنترل مجدداً طغیان نموده اند.

۲۴.بیماریهای ناپدید: آن دسته از بیماری‌های عفونی هستند که قبلاً به فراوانی وجود داشته ولی در حال حاضر یا کاملاً ریشه کن شده و یا به سرعت در دست حذف و ریشه کنی می باشند.

۲۵.بیوتروریسم: عبارت است از ایجاد ترس و وحشت با بهره گیری از عوامل زیست شناختی مختلف.

۲۶. جنگ افزار بیولوژیک عبارت است از وسیله‌ای که به منظور انتشار عمدی ارگانیسم های مولد بیماری یا فرآورده‌های آنها توسط غذا آب حشرات ناقل یا به صورت افشانه به کار برده می شود.

۲۷.جنگ بیولوژیک: عبارت است از استفاده از عوامل بیولوژیک اعم از باکتری ها ویروس ها گیاهان حیوانات و فرآورده‌های آنها به منظور اهداف خصمانه.

۲۸.بهداشت عمومی: عبارت است از مجموعه دانش و هنر پیشگیری از بیماری و تامین حفظ و ارتقاء تندرستی و توانمندی بشر با استفاده از تلاش دسته جمعی که منجر به توسعه جامعه شود.

۳۰.سلامت جنسی: هماهنگی و سازگاری جنبه های جسمی عاطفی عقلانی و اجتماعی امور جنسی انسان به گونه‌ای که شخصیت روابط و عشق را ارتقا داده و پربار تر کند.

۳۱.بهداشت باروری: سلامت کامل جسمی روانی و رفاه اجتماعی که همه جوانب مربوط به سیستم تولید مثل روند و عملکرد آن را در بر می گیرد.

۳۲.بهداشت مدارس: عبارت است از مجموعه اقداماتی که به منظور تشخیص تامین و ارتقاء سلامت جسمی روانی اجتماعی و معنوی دانش آموزان و آن دسته از کارکنانی که به نحوی در ارتباط با دانش آموزان قرار دارند به اجرا در می آید.

۳۳.سالخوردگی شناسی Gerontology: علم بررسی دگرگونی های جسمی و روانشناختی همراه با سالخوردگی.

۳۴.طب سالمندی: شاخه ای از طب بالینی است که در ارتباط با جنبه‌های اجتماعی پیشگیری تشخیصی و درمانی بیماری ها در افراد سالخورده ۶۰ تا ۶۵ سالگی و بالاتر آغاز سالخوردگی ۶۰ تا ۷۹ سالگی دوران نو پیری و سنین ۸۰ سالگی و بالاتر سنین کهنسالی می‌باشد و در راستای تحقق اهداف زیر فعالیت می‌کنند حفظ و ارتقاء سلامتی پیشگیری از بروز بیماریها تشخیص زودرس و درمان به موقع آنها توانبخشی سالم و سالخوردگان به منظور برخورداری از یک زندگی فعال تخفیف آلام ناشی از ضعف و ناتوانی و بیماری‌ها در این گروه سنی و مراقبت پزشکی و پشتیبانی اجتماعی سالخوردگان در مراحل نهایی بیماری ها.

۳۵.حمایت اجتماعی: وجود دیگران یا وجود امکانات به وسیله آنان قبل به هنگام و بعد از واقعی که ایجاد کننده فشار روانی است.

۳۶.بزهکاری: در بیشتر جوامع بزه به‌عنوان رفتاری قابل تنبیه از طرف قانون تعریف شده است.هر عملی وقتی جرم محسوب می شود که احساسات قوی و مشخص وجدان جمعی یا گروهی را جریحه‌دار سازد

۳۷.نظام سلامت: متشکل از تمام سازمانها و موسسات و منابعی است که ارائه کننده خدمات در جهت حفظ و ارتقاء سلامت افراد می باشند.

۳۸.عوامل اجتماعی سلامت: شرایطی است که انسان در آن متولد شده رشد زندگی و کار می کند و پا به سن می‌گذارد عوامل اجتماعی اعم از عوامل اقتصادی فرهنگی و زیست محیطی اجتماعی و سیاسی است.

۳۹.بهداشت عمومی مبتنی بر شواهد: فرآیندی منظم در جهت پیدا کردن ارزشیابی و استفاده از نتایج پژوهش های به عمل آمده در زمینه بهداشت عمومی است.

۴۰.ارزیابی فناوری سلامت HTA : کیتی چند رشته ای است که به مطالعه جنبه های پزشکی اجتماعی اخلاقی و اقتصادی در خصوص توسعه انتشار و استفاده از فناوریهای سلامت می‌پردازد

۴۱.مشارکت: فراهم ساختن فرصت در جهت توانا ساختن همه اعضای جامعه برای شرکت فعالانه و تاثیر گذار در فرایند توسعه و تقسیم عادلانه ماحصل آن است.

۴۲.توانمندسازی: توانمندسازی به صورت فرایندی تعریف می‌شود که شرایط ساختاری (سیاسی اجتماعی فرهنگی) و عاملیتی (ظرفیت‌ها قدرت تصمیم گیری) و دسترسی (به منابع مادی و غیرمادی موجود در جامعه) را برای قدرت یابی جامعه در جهت تغییر اجتماعی فراهم می‌کند.

۴۳.روانشناسی سلامت: یک شاخه علمی میان رشته ای است که از روش‌های پژوهشی و کاربردی روانشناسی برای رسیدن به اهداف زیر بهره می جوید حفظ سلامت و ارتقاء آن پیشگیری و درمان بیماری‌ها، شناسایی عوامل روانشناختی موثر در ایجاد بیماری، شناسایی مولفه های روانشناختی موثر در ایجاد علائم بالینی و تشخیصی، تجزیه تحلیل و ارتقای نظام مراقبت بهداشتی از دیدگاه روانشناسی، تجزیه و تحلیل و صورتبندی خط مشی های بهداشتی از دیدگاه روانشناسی.